A ko jaše Konja?

Uobičajena slika na Trgu Republike, ljudi se šetaju, mladi sami ili u grupicama oko Konja, jednog od najpopularnijih sastajališta u gradu, grupa metalaca koji sede na stepeništu Narodnog pozorišta… Na tom mestu smo sproveli mini anketu, a ispitanici su bili svih uzrasta, od osnovaca, preko srednjoškolaca, i studenata do diplomaca i starijih sugrađana. Mlađim generacijama spomenik čoveka na konju na Trgu Republike predstavlja nekog srednjevekovnog kralja ili Aleksandra Makedonskog, a tek poneki zna da je u pitanju knez Mihajlo, još su ređi oni koji znaju da je u pitanju Obrenović. Mladi nisu znali ni koja je njegova uloga u srpskoj istoriji, ali zato su nešto stariji Beograđani dali tačan odgovor.

Spomenik na Trgu Republike je podignut 1882. godine, a posvećen je knezu Mihailu Obrenoviću. Iako se nije proslavio tokom svoje prve vladavine (bio je svrgnut ), po povratku na vlast je učinio mnoga dela zbog kojih je zaslužio da bude upamćen u narodu. Bio je najveći reformator u modernoj srpskoj istoriji, doneo zakone po ugledu na Evropu, po prvi put je onaj kome je suđeno mogao da ima svog branioca. Zanimljivo, jer knez je bio ubijen, a ovim aktom je svojim ubicama obezbedio branioce. Za vreme svoje vladavine ukinuo je “Turski Ustav”, uredio vojsku, doneo zakone o porezima, i, najbitnije, iselio Turke iz srpskih gradova jednom za svagda, uz minimum prolivanja srpske krvi, i za to mu je srpski narod posthumno podigao ovaj spomenik i na začelju napisao: Knezu Mihailu M. Obrenoviću III. Blagodarna Srbija. Knez je pao kao žrtva zavere koju su organizovali karađorđevićevici sa Pavlom Radovanovićem na čelu. Zaverenici su bili u vezi sa bosanskim vezirom, na osnovu čega se pretpostavlja da je Porta dala ohrabrenje za likvidaciju njenog najokorelijeg protivnika na Balkanu. Ubijen je u beogradskom parku Košutnjaku, 10. juna 1868. godine. Ubistvo je izazvalo veliku narodnu žalost.

Ovaj spomenik je prvi svoje vrste kod nas, naime, prvi monumentalni konjanički spomenik postavljen u javnom gradskom prostoru. U pronalaženje najboljeg vajara za ovaj spomenik se uključio i fotograf Anastas Jovanović, te je u Srbiju doveden italijanski vajar Enriko Paci (Enrico Pazzi), učenik čuvenih vajara Sartija i Đovanija Diprea. Predstavnik je italijanskog verizma. Njegov umetnički pravac nalaže da se prikaže život onakav kakav jeste, sa svojim lepim i ružnim stranama. Osnovna ideja spomenika je oslobođenje Srbije od turske vlasti.

Bronzana figura predstavlja kneza na konju, oslobodioca Srbije, čija ispružena ruka pokazuje na još neoslobođene krajeve, reljefno postolje na kome se nalazi predstavlja scene iz srpske istorije, a veliko postolje na kome se sve to nalazi, koje je obloženo mermernim pločama sa ukrasima u bronzi, predstavlja podsetnik na sve gradove oslobođene od strane ovog velikana.

Ni od koga se ne očekuje da zna imena umetnika koji su stvorili i dizajnirali ovaj spomenik, niti u kom umetničkom stilu je urađen, ali se pitamo kako je moguće da se ne zna ko jaše Konja na Trgu Republike?

Iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada, kažu da je ovakva loša informisanost Beograđana rezultat redovne upotrebe žargona, zbog koje dolazi do zaboravljanja pravih imena spomenika.

- Zavod radi na popularisanju javnih spomenika i to na razne načine: preko sajta, gde se nalazi preko 380 spomenika kulture, kao i preko raznih publikacija čija je delatnost usmerena ka tome da se znamenitosti našeg grada približe stanovništvu.

U tom cilju je izašao čak i CD „Nepokretna kulturna dobra na području Beograda” i DVD „Spomeničko nasleđe 011” – kažu u Zavodu.

Nenad Lajbenšperger iz Republičkog zavoda za zaštitu spomenika nam kaže da vremenom svaki spomenik postane zanemaren, deo pozadine za ljude koji prolaze pored njega. Zavod čini sta je u njihovoj moći da popularizuje spomenike širom zemlje, ali sredstava za veliku i agresivnu kampanju, kakva je neophodna, nema.

Ovi napori izgleda nisu dovoljni da bi ovakve informacije iz oblasti opšte kulture doprle do mladih. Promovisanja spomenika nema ni na televizijama, pažnja se na njih ne obraća ni u školama, a jedini koji se na neki način trude da dopru do mladih su turističke agencije. Ipak, njihova ciljna grupa nije naša omladina, već privlačenje stranaca, što za rezultat ima to da češće stranci koji posećuju Beograd znaju istorijski značaj Kneza Mihajla nego oni koji žive u glavnom gradu, što je i dovelo do toga da naša omladina junaka po konju pamti.