Taj prostor od 505 km2 prirodne površine, toliko je bogat u svemu što traži savremeni turizam, da mu se ne može naći premca. Bogat je, jer ga je priroda obdarila geografskim atributima posebno tražeći da iz svoje utrobe iznjedri ono što je najlepše, i da sve to preda ljudima na uživanje i korišćenje.
Celo ovo područje okruženo je vodenim površinama, pa se kopno prirodno ugnezdilo između Jadranskog mora i Skadarskog jezera. Između ta dva vodena prostranstva uzdignuta je planina Rumija. Prema moru blago se pružaju ziratne površine sa dosta izvorske vode, polja koja donose bogate plodove mediteranske flore i poljoprivrednih kultura, dok je nešto oštriji i prisojniji pad prostora prema Skadarskom jezeru, pogodan za stočarstvo, vinovu lozu, lov i ribolov.
Najlepše plaže stvarane su vremenom na uviru reka i potoka u more, pa tako imamo plaže drobnog peska i plaže nešto krupnijih granulacija. Atributi koje su sami posetioci dali našoj obali dostižu kvalifikative u najlepšem značenju (Zlatna obala, Biserna obala, Crvena plaža, Val maslina itd.).
Sunce, morska voda, toplo zračenje peščanih plaža, čine onaj blagotvorni skup elemenata koji daju mora mediteranskog basena, koja su uvek bila meta drevnim osvajačima, ali i osvajačima modernog doba - turistima.
U zaleđu skoro svake plaže nikli su mali gradovi kuća za odmor, vila, hotela, restorana, što sve zajedno čini ambijent turističkog područja Bara upečatljivijim.
Između staroga dela grada i moderne luke, sa arhitekturom različitih stilova i modernih skverova, šetališta, širokih bulevara ukrašenih mediteranskim rastinjem, palmama, borovima, leandrima i agavama, smešten je Bar, novi grad koji se neprestano gradi i razvija.
Veliki ratovi u istoriji vodili su se zbog lepote, kao Trojanski rat zbog čari lepe Jelene. Istoričari nisu nikada eksplicitno rekli, da su se veliki ratovi vodili i zbog lepote prostora. Tako je i područje Bara bilo dugo vekova na "karti pohlepe" raznih osvajača (Vizantijci, Mlečani, Turci...) koji su donosili i svoju veru i kulturu, a bili i graditelji ovog prostora, o čemu ima mnogo arheoloških i drugih značajnih spomenika.
Neprolazna lepota barskog područja, njegovih obala, vodenih površina, blage klime, peščanih plaža, mediteranskog bilja, kulturno-istorijskih spomenika, kulturno-zabavnih i sportskih manifestacija i sadržaja predstavljaju razloge da dođete, otkrijete sve te lepote i uživate u njima.
Neda Ivanović, direktor TO Bar
Bar na dve čarobne obale
Dve podjednako lepe obale, morska i jezerska, morska dužine 46 km - sa 9 km plaža i jezerska duga 65 km, spremne su da zadovolje raznovrsne ukuse turista. Imena koja su plažama dali sami turisti govore o njihovoj atraktivnosti i lepoti: Biserna obala, Zlatna obala, Kraljičina plaža, Crvena plaža itd.
Na području barske opštine živi preko 40 hiljada stanovnika. Ova sredina poznata je po multinacionalnoj i multikonfesionalnoj strukturi stanovništva, sa izgrađenim standardima tolerancije u međuljudskim odnosima. Možda bi se, upravo, definicijom: "sklad ostvaren kroz različitosti", u najkraćem, moglo okarakterisati stanovništvo barske opštine.
Česte smene raznih osvajača i vladara na ovim prostorima ostavljale su svoj pečat, tako da danas imamo preko 30 spomenika kulture. Najznačajniji je Stari Bar koji postoji više od 2 500 godina i predstavlja jedinstvenu sintezu Mediterana i Orijenta.
U Baru se nalazi maslina stara preko 2 240 godina i smatra se jednim od 3 najstarija stabla na Mediteranu. Legenda govori da su se oko masline održavali skupovi zavađenih porodica, na kojima bi dolazilo do njihovog pomirenja, pa se i mesto na kome se nalazi zove Mirovica.
NP Skadarsko jezero - predstavlja posebnu ponudu. Krstarenje Skadarskim jezerom, bogata flora i fauna, kulturno-istorijski spomenici, živopisna naselja, kao i prilika da se probaju domaći specijaliteti: šaran, ukljeva, loza, čuveno crmničko vino "vranac" predstavljaju poseban doživljaj.
U jezeru živi preko 52 vrsta ribe i 280 vrsta ptica. Iznad jezera nalazi se vidikovac sa kojeg se pruža jedinstven pogled na panoramu jezera sa peskovitim plažama, kestenovim šumama i razbacanim ostrvima - popularno nazvanim "gorice" na kojima se nalaze manastiri iz 14. veka - Starčeva gorica, Moračnik, Beška i dr.
Ulazak u NP Skadarsko jezero se plaća 4 € po osobi.
Krstarenje Skadarskim jezerom
- manjim brodićem - 1 sat iznosi 25 € za 4 osobe, a 2 sata 50 € za 4 osobe.
- jednodnevni izlet sa ručkom većim brodom iznosi 20 € po osobi.
Vinski podrumi - Tradicija gajenja vinove loze i pravljenja vina u regionu Skadarskog jezera je stara više od 5 vekova. Mnoga domaćinstva prave vina od autohtonih sorti grožđa "Vranac" i "Kratošija" i imaju uređene vinske podrume gde se može degustirati i kupiti vrhunsko crmničko vino.
U Turističko informativnom birou u Virpazaru se vrši i prodaja crmničkog vina i organizuju se degustacije vina za grupne posjete, sa somelijerom (cena po osobi je 4 €, za 3 različite vrste vina) i bez somelijera (cena po osobi je jednaka ceni male flaše 0,20 l, od 2,75 – 3,50 eura).
Krstarenje Jadranskim morem na relaciji:
- Bar-Budva-Bar iznosi 10 € za odraslu osobu, a za decu do 7 godina je 5 €,
- Bar-Kraljičina plaža-Bar iznosi 5 € za odraslu osobu, a za decu do 7 godina je 2,5 €.
Brodske linije koje u toku sezone svakodnevno spajaju Bar sa Barijem i Ankonom.
Krstarenje Jadranskim morem i Skadarskim jezerom, uz degustaciju crmničkog vina "vranac" i riblje specijalitete iz slatkih i slanih voda koje okružuju ovo područje je ono što Vam preporučujemo za ovu sezonu.
Marina sa 1 150 vezova, na moru i kopnu, upotpunjava turističku ponudu Bara.
Tokom cele godine, a posebno u turističkoj sezoni, na letnjim pozornicama organizuju se brojne kulturno zabavne i sportske manifestacije, koncerti zabavne i klasične muzike, pozorišne predstave, likovne izložbe.
Moderna sportska dvorana "Topolica" sa 3 000 mesta i sportski tereni su izvanredna ponuda za razvoj sportskog turizma, posebno u zimskom periodu.
Svoj odmor turisti mogu upotpuniti takođe i drugim aktivnostima kao što su: jedrenje, ronjenje, sportski ribolov, posmatranje ptica, kajakarenje, biciklizam, pešačenje (na markiranim stazama duž Jadranskog mora i Skadarskog jezera, a barska maslinova šuma sa uređenim pešačkim stazama "putevima maslinara" pruža jedinstven doživljaj.
Barska opština ima 6 turističkih mesta: Čanj, Sutomore, Bar, Dobra Voda, Utjeha i Virpazar.
Raspolaže sa preko 6 000 ležaja u hotelima i preko 25 000 ležaja u privatnom smještaju. Brojni restorani, kafići, upotpunjavaju turističku ponudu Bara.
Hotelski smještaj
Individualne cene polupansiona u hotelima u sezoni 2016. većinom će biti u rasponu: od 15 - 110 €
Individualne cene polupansiona u hotelima u vansezoni 2016. većinom će biti u rasponu: od 13 - 96 €
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Privatni smeštaj
Individualne cene u privatnom smeštaju u sezoni 2016. većinom će biti u rasponu od 6 – 15 € u sobama i od 9 – 30 € u apartmanima
Individualne cene u privatnom smeštaju u vansezoni 2016. većinom će biti u rasponu
od 5 – 15 € u sobama i od 7 – 20 apartmana.
Zaštitnik grada Bara
Sveti Đorđe je bio srednjevekovni zaštitnik grada Bara. Njemu je posvećena velika katedrala sagrađena u XII veku. Katedrala Sv. Đorđa bila je i krunidbena crkva dukljanskih vladara.
Stari Bar
Nalazi se na strmoj, sa tri strane nepristupačnoj litici, u podnožju planine Rumije. Odbrambeni položaj i izvor pitke vode, bili su najvažniji razlozi što se Stari Bar, za razliku od ostalih gradova na primorju, našao na oko 4 km udaljen od morske obale.
Stari Bar je najveća urbana aglomeracija u ruševinama u Crnoj Gori. Nosilac je burne istorije i srednjevekovnih civilizacija.
Susret Mediterana i Orijenta.
Ovaj grad, čiji su građani živeli od zanatstva, trgovine maslinovim uljem i solju, izgrađivan je sukcesivno tokom vekova. Najstariji delovi su na isturenom platou jedne hridi, gde se nalazi kapija grada iz X-XI veka. Nedaleko odavde, izdvojena od naseljenog dela, nalazi se Citadela koja je imala isključivo odbrambeni karakter.
U gradu se i danas nalaze ostaci mnogobrojnih crkava različitih stilova iz raznih perioda. Sačuvani su temelji romanogotske katedrale Sv. Đorđa iz XI veka, zatim dve gotske crkve Sv. Katarine i Sv. Venerande, dok su iz turskog perioda barutana i amam.
Zapadni deo grada utvrđen je kasnije. Najpre u XIV veku, a zatim u doba venecijanske uprave u XVI veku. U ovom delu grada nalaze se ruševine crkve Sv. Nikole koju je podigla najvjerovatnije u XIII veku Jelena Anžujska, žena srpskog kralja Uroša.
U gradu se nalaze i ostaci 240 zgrada u ruševinama, sa uskim krivudavim ulicama i nepravilnim trgovima. Objekti su zidani od tesanog kamena, na jedan ili više spratova.
Na malom raskrsnom trgu u centru grada, nalazi se dobro očuvana crkva posvećena Sv. Jovanu.
Izvan grada, severno od gornje tvrđave nalaze se dobro očuvani ostaci akvadukta, koji se nalazi sa nalazi sa severne strane Starog Bara. Izgrađen je u vreme Turaka (XVII vijek) i služio je da se u grad dovede voda sa izvorišta udaljenog oko 3 km. Konstrukcija se sastoji od 17 većih lukova različitih raspona, koji se oslanjaju na isto toliki broj masivnih stubova. Na gornjoj površini akvadukta formiran je kanal u koji su postavljene međusobno povezane keramičke cevi (prečnika oko 12 cm i dužine 30 cm). Građen je od lomljenog i grubo tesanog kamena.
Sličan mostu, predstavlja impozantan spomenik, jedini te vrste u Crnoj Gori. Akvadukt je obnovljen posle zemljotresa 1979. godine pa se i danas može staviti u funkciju.
Najnovijim arheološkim istraživanjima, otkrivena je keramika iz VIII-VI v. p. n. e. iz vremena kada je ovde bilo ilirsko naselje, što svedoči da su temelji Starog grada Bara, stariji od dva i po milenijuma.
Položaj Starog Bara pruža priliku posetiocima da sa zidina starih bedema dožive panoramu zelenog barskog polja, novog dela grada, luke, otvorenog mora i masiva planine Rumije.
Posebnu atrakciju Starog Bara predstavlja "pijaca" gde prodavci obučeni u tradicionalne nošnje ovog kraja nude kupcima domaće proizvode kao što su: agrumi, masline, barsko maslinovo ulje, sir i razne domaće rukotvorine.
Manastiri na Skadarskom jezeru
Manastir STARČEVO
Nalazi se na ostrvu Starčevo u Skadarskom jezeru. Datira iz doba Đurđa Balšića. Osnovao ga je otac Makarije 1377. godine, koji je kao isposnik živeo na ostrvu, pa je po tome nazvan Starčevo.
Kompleks manastira se sastoji od crkve Uspenja Bogorodice, zgrade konaka, pomoćnih objekata i ogradnog zida sa kapijom i nekoliko podzidanih terasa. Manastir je bio centar pismenosti, gde su prepisivani mnogi rukopisi i koričene i ukrašavane knjige. U ovom manastiru se nalazi grobnica štampara Božidara Vukovića Podgoričanina. Rekonstrukcijom dela konaka i stvaranjem uslova za život, Starčevo je sada naseljen i aktivan manastir na jezeru.
Manastir BEŠKA
Nalazi se u središnjem delu istoimenog ostrva u Skadarskom jezeru. Manastir se sastoji od dve crkve: veće, posvećene Sv. Đorđu (14 v.) zadužbina Đurđa II Stracimirovića - Balšića i manje - posvećene Sv. Bogorodici (1440) zadužbina Jelene Balšić.
Manastir Beška, kao i manastir Starčevo, bio je poznat po intenzivnoj prepisivačkoj delatnosti. Tamo je nastao Gorički zbornik, versko - poučni rukopis, čiji je sastavljač Nikon Jerusalimac.
Manastir MORAČNIK
Nalazi se na istoimenom ostrvu u Skadarskom jezeru. Prvi put se pominje 1417. godine, u povelji Balše III.
Manastirski kompleks su sačinjavale crkva posvećena Sv. Bogorodici, zgrada konaka, trpezarija i visoka kula sa četiri sprata, ograđena kamenim zidom sa monumentalnom kapijom.
Manastir PREČISTA KRAJINSKA
Jedan je od najznačajnijih spomenika u Crnoj Gori. Ostaci manastira sa crkvom posvećenom Uspeniju Bogorodice, nalaze se u blizini mesta Ostros, na obali Skadarskog jezera. Crkva se prvi put pominje krajem X veka, u "Ljetopisu Popa Dukljanina". Manastir je osnovao knez Vladimir za koga je vezana legenda o njegovoj tragičnoj ljubavi sa lepom Kosarom, kćerkom makedonskog cara Samuila.
Manastir je jedno vreme bio sedište Zetske mitropolije, da bi krajem XVI veka bio porušen.
U njegovoj blizini, u mestu Ostros, nalazi se bunar žive vode koji datira iz 1001. godine, a koji i danas snabdeva stanovništvo okolnih sela pitkom vodom.
Manastir GORNJI BRČELI
Manastir se nalazi u selu Brčeli, po kojem i nosi ime. Osnovao ga je početkom XVIII veka Vladika Danilo, kao svoju zimsku rezidenciju. U okviru manastira se nalazi crkva posvećena Pokrovu Bogorodice i u njoj ikonostas, rad Petra Čolanovića iz 1928. godine. Manastirske zgrade i crkva su opasane visokim kamenim zidom sa glavnom kapijom na južnoj strani. Na zidu, uz kapiju, sa njene istočne strane, podignut je jednodelni zvonik na preslicu.
Zgrada starog konaka, formirana je kao tipična crmnička kuća sa karakterističnim voltovima i terasom. Pri manastiru je 1863. godine osnovana škola, koja je kasnije preseljena u obližnji manastir Donji Brčeli.
Manastir DONJI BRČELI
Nalazi se u istoimenom selu, sa crkvom posvećenom Sv. Nikoli. Manastir je podignut u XV veku. Ispod poda hrama izgrađena je zasvođena prostorija u koju se ulazi kroz otvor formiran u podu oltarskog prostora. Veruje se da je ova prostorija u vreme Šćepana Malog, služila kao tamnica. Kasnije je u ovoj crkvi ubijen i sahranjen Šćepan Mali. U ovom manastiru radila je škola koja je preseljena iz manastira Gornji Brčeli.
Manastir BOGORODICE RATAČKE
Ostaci benediktinskog samostana Bogorodice Ratačke iz XI vijeka. Nalazi se na morskoj obali na samom kraju rta Ratac, između Bara i Sutomora. Sačinjavale su ga tri crkve, nekoliko zgrada zaštićenih odbrambenim zidovima i kulama. Od 1443. godine nalazio se pod mletačkom upravom. Turci su ga spalili i srušili 1571. godine.
Legende
Legenda o Vladimiru i Kosari
Vladimirov krst čuva se u bratstvu Androvića kao najveća relikvija. Svake godine, na dan Sv. Trojice, krst se iznosi na vrh Rumije na mesto gdje se, po predanju, nalazila crkva. U narodu postoji običaj da učesnici procesije ponesu sa sobom po jedan kamen, jer po predanju crkva će se sama obnoviti kada bude dovoljno kamenja. Učesnici procesije su pripadnici sve tri veroispovesti.
Nakon rušenja crkve Sv. Marije u Krajini pronađen je krst, koji se već vekovima nalazi u posedu bratstva Andrović. Krst je visine 45 cm, širine 38 cm, debljine 2,5 cm, napravljen je od drveta, a spolja okovan pozlaćenim listovima. Mesto gde se čuva znaju dva najstarija člana porodice.
Krst je vezan za dukljanskog kneza Vladimira (980 - 1016. g.) čija se prestonica nalazila u Krajini (Ostrosu). U ratu sa makedonskim carem Samuilom 997. godine, knez Vladimir je zarobljen i odveden u tamnicu u Prespi. U lepog dukljanskog kneza zaljubila se ćerka cara Samuila, Teodora (Kosara), koji joj se učini “slađi od meda i saća” i kaza ocu da će skočiti u jezero ako je ne da za Vladimira. Ubrzo su se venčali i živeli u dvorcu, nedaleko od manastira Prečista krajinska na Skadarskom jezeru.
Cara Samuila nakon smrti nasleđuje Vladislav, koji ubrzo poziva kneza Vladimira da ga poseti u Prespu, kao znak da mu se ništa neće dogoditi, šalje mu zlatni krst. Znajući da je Vladislav prevrtljiv, knez Vladimir zatraži da mu pošalje drveni krst, jer "na njemu je Spasitelj razapet". Vladislav uputi tri monaha sa drvenim krstom, ali čim je Vladimir došao u Prespu, bio je ubijen na vratima crkve. U trenutku pogubljenja imao je drveni krst u rukama, sa kojim je i sahranjen u Prespi. Vladimirova žena Kosara je njegovo telo prenijela u manastir Prečista krajinska, zamonašila se i posle smrti po svojoj želji sahranjena je pokraj Kneza. Knez Vladimir je proglašen za sveca.
Legenda o vilama, vilinim parama i vilinoj pećini
Legenda o vilama, vilinim parama i vilinoj pećini, vezana je za lokalitet Asprice, na padinama Sutormana, u kamenitoj, vodom i šumom bogatoj gori iznad Bara. Vile su živele svuda po planinama, a njihovo pravo sedište bila je jedna pećina, koja se po njima i zove Vilina pećina - vrlo nepristupačna, u steni ispod sutormanskog vrha Lonac (1004m n/v). Po narodnom predanju nikada niko nije uspeo ući u tu pećinu osim Iva Dragišića iz Limljana (u XIX. veka) Po njegovom kazivanju potomcima, kada se spustio u pećinu pomoću konopaca pričvršćenih za stabla, u prvom delu pećine nalazila se okrugla kamena klesana trpeza, kamene naćve i pribor za jelo, a u drugi deo pećine nije uspeo, niti smeo, ući jer su ga vile upozorile da to ne čini, kako ne bi prokletstvo palo na celo selo.
Legenda kaže, a stanovništvo prepričava s kolena na koleno, da su lepe i marljive vile rado pomagale osakaćenim, usamljenim i svim unesrećenim ljudima, završavajući noću poslove koje oni nisu uspevali ili umeli da obave. Vile su ljudima davale savete, korile ih i tešile, nadgledale mnogobrojne sutormanske izvore i studence, svetile se i jasnim znacima upozoravale nepoštene i neiskrene, drugovale sa čobanima i čuvale stoku.
Pripoveda se da je jedne prilike, jedna vila, pri povratku od čoveka koji je živeo sam, a ona mu pomagala u pripremanju hrane, bila viđena od strane nekih mlađih seljana. Zbog toga su vile, koje po narodnom verovanju ne smeju biti viđene ljudskim okom, danju i među narodom, odlučile da napuste taj kraj i svoju pećinu.
Vila koju su videli tada je rekla: “Tako nam 365 sutormanskih izvora mi više ovde, mesta nemamo!”
Ipak, nisu htele da ih narod tog kraja pamti po zlu nego po dobru. Odlazeći, za sobom su bacale viline pare, ostavivši u amanet da svakoga ko bude prolazio tim putem, a pronađe makar jednu vilinu paru, prati sreća u životu. Nije lako uočiti i pronaći viline pare, a ni do sreće nije lako stići.
Pored neobičnog i nezaboravnog doživljaja, izazova da se pronađe po neka vilina para, svojevrsnog izleta u istoriju legende, lokalitet na kojem se nalaze viline pare i vilina pećina je vrlo atraktivan, bogat brojnim vodotocima i izvorima koji liječe, sa vazduhom čiju vrednost obogaćuju očuvane bukove i hrastove šume na Sutormanu.
Legenda o crmničkom granatu boje crnog vina
Na lokalitetu sela Brijege u Crmnici, nalazi se skriveno od vremena i ljudskih pogleda, malo nalazište kristala boje vina - minerala granata. Granati su veličine zrna bibera, imaju 16 ravni (faseta) sa satelitom, svaki je isti i pripada grupi spesarini. Po predanju, još u Starom veku u vreme berbe grožda, prvo istočeno mlado vino nosila je devica u vrču i prosipala ga u šumi u znak zahvalnosti boginji zemlje. Devojku koja je nosila vrč čuvenog vina na glavi, zatekla je noć na putu ka odredištu. Ni mesečina joj nije mogla osvetliti put i devojka je zalutala. Našavši se u nepoznatom predelu, punom tamnih senki, devojka se od straha sledila, vrč se razbio, a na mestu prosutog vina utroba zemlje je iznedrila granate boje crnog vina.
Dotadašnja tradicija je prekinuta, a stvorena je nova, da se kao amajlija plodnosti dobrog roda grožda, sakupljaju kristali granata i čuvaju u prvom natočenom vrču mladog vina.
Lokalne atrakcije
Crkva Sv. Tekle
Crkva Sv. Tekle nalazi se zapadno od Sutomora, na kilometar od mora. Izgrađena je u XIV veku. U njoj postoje dva oltara, u oltarskoj apsidi pravoslavni, a uz južni zid se nalazi katolički oltar.
U crkvi su istovremeno vršili bogosluženje i pravoslavni i katolički sveštenici. Ispred crkve nalazi se groblje pripadnika obe veroispovesti.
Ribarska sela
Priobalje Skadarskog jezera karakterišu ribarska sela, sa još uvek očuvanom primerima izvorne arhitekture. Formirana kao privremena ekonomska staništa, ova naselja bila su najčešće plemenska ribolovišta okolnih stalno nastanjenih sela iz brdovitog okruženja. Prizemne kamene kuće, manjih dimenzija, zidane su u suvomeđi pojedinačno ili zbijene jedna uz drugu. Njihovu komunikaciju činile su uzane popločane staze i kamena stepeništa. Do ribarskih sela silazilo se kozjim stazama, ili vodenim prilazom čunovima.
Unutrašnjost ribarske kuće uglavnom se sastojala od dve prostorije, od kojih je manja bila spremište za odlaganje i čuvanje pribora za ribarenje, a druga je imala ozidano kameno korito u kojem se solila ukljeva i šaran.
Veće grupacije ribarskih kuća podignute su pored glavnih ribolovišta uz obale Skadarskog jezera.
Barska nadbiskupija je locirana na Biskupadi, delu grada koji se nalazi na putu od centra prema Starom Baru. Biskupada je vidljiva sa nadvožnjaka na putu Bar-Ulcinj. Osnovana je 1089. godine. Tada su pod Barsku nadbiskupiju potpale biskupije u Ulcinju, Trebinju, Svaču, Kotoru, Skadru, Drivastu, Pilotu, potom Raška i Bosanska biskupija.
Svestan istorijskog značaja ove verske institucije, knjaz Nikola je nakon oslobođenja od Otomanske imperije, nastojao da povrati duhovno središte katolika, pa je 1886. potpisan je Konkordat između Crne Gore i Vatikana, kojim je regulisan položaj Barske nadbiskupije i status katolika u Crnoj Gori.
Barskom nadbiskupu su sporazumom između Crne Gore i Vatikana od 7. marta 1902. godine priznata sva prava i povlastice koji su uživali i drugi biskupi u odnosu na Zavod Sv. Jeronima u Rimu, a iste godine je barskom nadbiskupu potvrđena i titula primas srpski (Primas Serviae). Ne zna se sigurno kada su dukljansko-barski nadbiskupi postali srpski primasi. Utvrđeno je da se od 16. veka nesmetano nazivaju: Serbiae primas i totius regni Serviae primas.
Za vreme nadbiskupa Nikole Dobrečića (1912-1955), nastavljen je proces kadrovskog i materijalnog obnavljanja Barske nadbiskupije. Danas je barska nadbiskupija značajno versko sedište, ali i jedinstveno kulturno-istorijsko dobro, koje niti jedan turista ne zaobilazi.
Vinogradi i vinski podrumi
Crmnica je postojbina vranca i najpoznatiji vinogradarski kraj, sa najdužom tradicijom u proizvodnji vina u Crnoj Gori. Brojni su zasadi vinograda u selima uz Skadarsko jezero i na padinama Sutormana, Sozine, Rumije i drugih barskih planina. Lokalne vinarije imaju dugu porodičnu tradiciju u proizvodnji vranca - autohtone crnogorske sorte vina. Čokoti vranca se sade na specifičnim terenima stepenastih terasa i protežu se od 270 metara do 700 metara nadmorske visine.
U selima u regionu Skadarskog jezera tradicija pravljenja vina stara je preko 500 napravljeno od tri autohtone sorte grožđa: vranac, kratošija i lisičina. U autentičnom ambijentu nalaze se vinarije u kojima posetioci mogu degustirati vrhunska vina i specijalitete lokalne kuhinje, upoznati običaje, uživati u prirodnim lepotama i kulturno-istorijskim atrakcijama.
Stara maslina i maslinjaci
Područje Bara poznato je po maslinovim stablima čiji je broj preko 100.000 maslina, većina njih je stara preko 1.000 godina. Stara maslina, simbol Bara, najstarije je stablo u Evropi, živi preko 2.000 godina. Nalazi se u naselju Mirovica na petom kilometru od Bara ka Ulcinju. Ovaj spomenik prirode je stariji od ijednog pisanog spomenika o Baru i njegovim žiteljima. Stara maslina na Mirovici predstavlja spomenik prirode koji je zakonom zaštićen 1963. godine. Stara je preko 2.000 godina i smatra se najstarijim stablom u Evropi. Obim stabla je 10 metara. Legenda govori da su se oko masline održavali skupovi zavađenih porodica i na tom mestu dolazilo je je do pomirenja.
Zanimljivo je kazivanje o barskim maslinjacima - nijedan mladić nije mogao da se oženi ako predhodno ne zasadi određeni broj maslinovih mladica. U Starom Baru je još 1927. godine postojala "Uljara braće Marić" gde se dnevno prerađivalo i do 20 tona maslina i proizvodilo poznato barsko ulje, koje se izvozilo za Ameriku, Francusku i Njemačku.
Stabla maslina nalaze se na gotovo celoj teritoriji Bara, a najviše ih je u Mrkojevićima. Pretežno su u maslinjacima u delu Komine kod obalske radio-stanice, na Utjehi, u mestu Ravanj od Velikog peska prema Pečuricama kroz Dubravu, ali i u Sutomoru u mestu Miljevci, te u Šušanju, Dabanovu i Zaljevu. Najstarije su masline u Komini, a interesantno je da je skoro u Ravnju otkriven celi jedan maslinjak, sa dvadesetak veoma starih stabala.
Po stablima poput Stare masline, Bar je prepoznatljiv širom Balkana i Evrope. Barske masline poseduju ambijentalnu vrednost, a barski maslinjaci proglašeni su jednim od najljepših ambijenata u Crnoj Gori.
Džidžarin je jedan od najvećih, najljepših i najvrednijih maslinarskih kompleksa u Baru, do kojeg se ne može doći automobilom, već za sada samo pešačenjem preko stare kaldrme koja vodi kroz maslinjake. Staza je pogodna za konje i magarad koji ovde služe za transport ubranog ploda maslina i prenos sredstava za agrotehničke mere. Društvo maslinara Bar označilo je ovaj kompleks kao "Maslinarske staze", kojim turisti mogu obići ovo naše prirodno bogatstvo koje se nalazi na par stotina metara od zidina Starog grada.
Barski nar
Smatra se da nar potiče s prostora nekadašnje Persije, odakle se proširio po čitavom subtropskom pojasu. Danas se najviše. U Crnoj Gori nar ili šipak, morganj, kalinka, uzgaja se od davnina i zajedno sa smokvom i maslinom jedna je od najstarijih gajenih vrsta. Po kvalitetu ploda poznat je šipak u okolini Bara, koji je dugo bio značajan izvozni artikal. U crnogorskoj suptropskoj zoni gaji se više sorti. Najrasprostranjenija vrsta nara je "slatki barski", preko 80 procenata.
Sok pitomog nara sadrži 13-15 procenata šećera i 0,3 - 3,3 odsto organskih kiselina. Ima i vlakana, vitamina C i drugih sastojaka. Koristi se za svežu potrošnju, kao stono voće. Plodovi divljeg šipka su sirovina u proizvodnji sirupa za sok. Sok od nara je ukusan, izvanredno blagotvoran i lekovit kod mnogih oboljenja.
Po narodnom verovanju i vekovnom iskustvu, od lekovite kore ploda priprema se čaj protiv dizenterije, a ako se osuši i isitni, zaustavlja krvarenja i suzbija crevne parazite. Koristi se i za štavljenje kože zbog obilja tanina. Iz cveta se dobija jarko crvena boja.
Kestenove šume
Na širem području u i oko sela Koštanjica, koje se nalazi pored lokalnog puta Virpazar - Ostros koji vijuga uz obale Skadarskog jezera, uspeva kvalitetan pitomi kesten. Zahvaljujući prirodnom bogatstvu šumom kestena Koštanjica se može pohvaliti manifestacijom "Kestenijada", koja se održava svake godine u doba zrevanja "koštanja", kako ih zove autohtono stanovništvo. Tokom ove jedinstvene manifestacije, posetioci mogu uživati u brojnim kreacijama od kestena i degustirati retke specijalitete od pečenog i kuvanog kestena.
Barski agrumi
Bar je poznat i po zasadima i uzgoju južnog voća, a prednjači proizvodnja limuna, narandži i mandarina. Čuvena je tzv. barska autohtona vrsta narandže od koje se dobija ukusan sok. Agrumi se pretežno uzgajaju u južnim naseljima uz obalu, a posebno dobro uspevaju u zaklonjenim položajima, gde mikroklima omogućuje uzgoj agruma bez većih opasnosti od hladnoće, kao što su naselja Gorana, Dobra Voda, Zaljevo, Stari Bar, Sutomore i druga.
Na našem je primorju uzgoj nekih vrsta agruma bio poznat još u 15. veku sa dolaskom Mlečana i kasnije Turaka, ali dugo nije bio gospodarski važan. Agrumi su se u mnogim vrtovima uzgajali više kao pojedinačna i ukrasna stabla u vrtovima, tako da se na lokacijama mogu videti stabla limuna i narandži starija i od 100 godina. Gosti mogu isprobati ovo kvalitetno voće na lokalnim pijacama i ugostiteljskim objektima.
Lekovito bilje
Crna Gora je dobro poznata po svojoj divljoj lepoti, eko sistemu i netaknutoj prirodi, a Bar je dobro poznat po velikom broju sunčanih dana godišnje - preko 270, tako da su gotovo svi lokaliteti opštine bogati raznovrsnim lekovitim biljem. Obučeni i sertifikovani berači sakupljaju ih uz obalu mora i jezera i na padinama svih barskih planina: Rumije, Sutormana, Lisinja, Sozine i dr. Najpoznatije i najčešće korišćeno lekovite biljke su: hajdučka trava, majčina dušica, pelin, kopriva, zova... Svo bilje se skuplja na vrhovima na planinskim padinama gde je priroda netaknuta i udaljena od svih oblika zagađenja, saobraćaja i industrijskih zona. Poznato je da je pelin, koji raste na potezu od Skadra do Stona, najbolji po lekovitim svojstvima na svetu.
Poslednjih decenija porasla je svest o vrednostima organskog bilja u funkciji zdravlja. Crna Gora je do 90-ih, preko dve firme - Bar bilje i Eksportbilje iz Risna, bila lider u tom poslu u ovom delu Evrope. Iz Crne Gore je godišnje izvoženo preko 4.000 tona lekovitog bilja. Od sakupljanja lekovitog bilja u Crnoj Gori je, tokom osamdesetih, živelo ili imalo dodatne prihode nekoliko hiljada porodica. Pored Crne Gore, ove dve firme su otkupljivale bilje iz Albanije, Hercegovine i Dalmacije.
Napisala Neda Ivanović, direktor TO Bar