Vreme božićnih i novogodišnjih praznika bio je povod za druženje na prazničnom koktelu održanom danas u Spomen-zbirci Pavla Beljanskog. Tom priikom su uručene i zahvalnice saradnicima koji su odigrali dragocenu ulogu u cilju unapređenja rada kuće i realizaciji muzejskih programa u 2016. godini.
Šta je obeležilo 2016. godinu u Spomen-zbirci Pavla Beljanskog?
Spomen-zbirka Pavla Beljanskog je tokom 2016. godine nastavila da u okviru brojnih aktivnosti promoviše vrednosti nacionalne kulturne baštine. Novi vidovi saradnje sa različitim institucijama, istraživački rad i interdisciplinarnost u kreiranju edukativnih i popularnih programa, pokazali su rezultate na 19 realizovanih izložbi, međunarodnom naučnom skupu i pratećem zborniku o slikarki Nadeždi Petrović, ali i na brojnim predavanjima, radionicama, koncertima i filmskim projekcijama, koje je videlo blizu 22 000 posetilaca.
Jubileji
Povodom obeležavanja dva značajna jubilija – 55 godina od otvaranja Spomen-zbirke Pavla Beljanskog za javnost i 45 godina postojanja Memorijala umetnika – realizovane su dve izložbe koje u centar pažnje stavljaju darodavca i umetnike iz kolekcije. Prva je Pavle Beljanski – prijatelj umetnika: Stojan Aralica, sa kojom je Spomen-zbirka otvorila majsku manifestaciju Muzeji Srbije, deset dana od 10 do 10 u Novom Sadu. Nizom pratećih edukativnih programa za decu i odrasle tokom letnjih meseci, publika je upoznata sa zanimljivostima iz života kolekcionara i jednog od prvih umetnika čija dela je Beljanski počeo da otkupljuje za zbirku. Izložbom 45 godina Memorijala umetnika (septembar 2016 – januar 2017), obnovljen je deo stalne postavke Spomen-zbirke, koji je od 1971. godine osnovan sa idejom da se publici približe likovi stvaralaca iz kolekcije i njihovo prijateljstvo s Pavlom Beljanskim. Pored galerije reprezentativnih autoprtreta umetnika iz kolekcije, ovogodišnjom postavkom predstavljene su i nove akvizicije nabavljene za muzejsku Likovnu zbirku.
Muzej u gostima
Kvalitetan nivo rada Spomen-zbirka Pavla Beljanskog je potvrdila interesovanjem srodnih institucija u zemlji i regionu da u svojim sredinama predstave njene projekte. Tako je čak 13 izložbi gostovalo u gradovima širom Srbije (Beogradu, Kragujevcu, Raški, Inđiji, Lazarevcu, Kikindi, itd), ali i na zagebačkoj likovnoj sceni. Ovakvo iskustvo, sa blizu 12.000 posetilaca, predstavlja dobru najavu za centralnu nacionalnu muzejsku manifestaciju Muzeji Srbije, deset dana od 10 do 10, čija će najavljena tema u 2017. godini biti upravo „Muzej u gostima“.
Niz projekata Spomen-zbirke Pavla Beljanskog „u gostima“ započeo je zatvaranjem izložbe Kolekcija Pavla Beljanskog: biseri moderne u Umjetničkom paviljonu u Zagrebu, koja je zbog velikog interesovanja publike produžena do 17. januara. Reprezentativna dela iz Spomen-zbirke ponovo su napustila stalnu postavku radi izlaganja u rezidencijalnoj palati ambasade SAD u Beogradu (april-jul), kako bi se istakla veza između diplomatske karijere i kolekcionarskih afiniteta Pavla Beljanskog, te naglasila uloga umetnosti u unapređenju međunacionalnog kulturnog dijaloga.
Sa tematskim izložbama čiji osnovni cilj je proširivanje znanja o darodavcu, delima i umetnicima iz njegove zbirke, kao i kulturnom kontekstu prve polovine HH veka, Spomen-zbirka je upoznala publiku u nekoliko gradova. Retrospektiva o slikarki Olgi Bogdanović, peta u nizu zanimljivih priča iz ciklusa Pavle Beljanski – prijatelj umetnika, predstavljena je u Maloj sali Doma Vojske Srbije u Beogradu (februar–mart). Zatim, izložba Gospodin Pavle Beljanski (1892–1965) je, u godini obeležavanja 55 godina od otvaranja Spomen-zbirke za javnost, promovisala ličnost darodavca u Galeriji Kuće Vojnović, ujedno obeležavajući 15 godina uspešne saradnje s Kulturnim centrom Inđija, zatim u Modernoj galeriji Kulturnog centra u Lazarevcu, kao i Gospođincima, odakle vodi poreklo porodica Beljanski.
Inovativni pristup u istraživanju dela Nadežde Petrović, čiji rezultat je izložba i prateći katalog pod nazivom Nadežda Petrović: s obe strane objektiva, bio je razlog da ova izložba sa najvećim brojem gostovanja od njenog premijernog prikazivanja u Spomen-zbirci 2013. godine bude predstavljena 2016. u Kragujevcu (maj), Raškoj (jul), ali i Studiju „Josip Račić“ Moderne galerije u Zagrebu (septembar). Na taj način, nastavlja se uspešna saradnja sa ovom galerijom, kao i sa drugim zagrebačkim muzejima, poput Galerije Klovićevi dvori. Tamo je u toku retrospektivna izložba o Ignjatu Jobu pod nazovom Vatra mediterana (13. oktobar 2016 – 8. januar 2017), na kojoj je predstavljeno osam radova umetnika iz Spomen-zbirke, a izbor dela zagrebačke postavke biće prikazan u Spomen-zbirci Pavla Beljanskog tokom proleća 2017. godine.
Taktilnu izložbu Dodirni i oseti: deset umetničkih dela iz kolekcije Pavla Beljanskog, posle izuzetnog interesovanja kao „muzej u gostima“ tokom 2015. godine (Beograd, Užice, Lazarevac, Valjevo) videla je publika na ovogodišnjem Mamut Festu u Kikindi. Time je Spomen-zbirka dobila dodatni podsticaj u kreiranju programa socijalizacije osoba sa invaliditetom radi unapređenja kvaliteta njihovog života.
„Muzej u gostima“ može postati i osnova za stvaranje novog muzeja, što je bio slučaj sa otvaranjem Memorijalne sobe Danice Jovanović (1886–1914) u rodnom mestu umetnice, Beški (1. oktobar). Baziran na konceptu izložbe Danica Jovanović (1886–1914) autorke dr Jasne Jovanov, upravnice Spomen-zbirke Pavla Beljanskog, ovaj poduhvat stvaranja Memorijalne sobe Danice Jovanović je važan doprinos za trajno podsećanje kulturne javnosti o izuzetnim slikarskim dometima ove vojvođanske umetnice. Njegova realizacija je rezultat saradnje između Društva srpsko-grčkog prijateljstva Beška, Spomen-zbirke Pavla Beljanskog, Galerije Matice srpske i Osnovne škole „Braća Grulović“ iz Beške.
„Muzej u gostima“ podrazumevao je i predstavljanje Spomen-zbirke u drugim muzejima sa stručnim prezentacijama. Lep primer međuinstitucijelne saradnje bio je ciklus predavanja Darodavci novosadskih muzeja u organizaciji Muzeja grada Novog Sada, na kojem su kustosi Spomen-zbirke u dva termina predstavili Pavla Beljanskog i njegovu porodicu kao porodicu darodavaca, ali i umetnike darodavce koji su poklanjali svoja dela i dokumentarni materijal Spomen-zbirci Pavla Beljanskog.
Muzej i naučno istraživanje
Posebnu ulogu Spomen-zbirci u podsticanju naučno-istraživačkog rada dodelio je sâm Pavle Beljanski daleke 1965. godine, na čiju inicijativu je ustanovljena Nagrada za najbolji diplomski rad iz nacionalne istorije umetnosti, odbranjen na Odeljenju za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Ovo prestižno priznanje za školsku 2015/2016. godinu dodeljeno je Sandi Kalebić za rad Predstave cara Dušana u srpskoj vizuelnoj kulturi 19. veka.
Negujući naučno istraživački rad kao neizostavan segment muzeološkog rada, Spomen-zbirka je u aprilu 2016. godine, uz podršku Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja, organizovala Naučni skup posvećen Nadeždi Petrović (1873–1914), sa učesnicima iz zemlje i regiona, koji je doneo nova otkrića i interpretacije o slikarki čijih se 14 vrhunskih ostvarenja čuva u kolekciji Beljanskog. Održavanje ovog skupa koji je pratio bogato ilustrovan Zbornik radova, odvijalo se u ambijentu gostujuće izložbe Valjevo 1914–1915: grad bolnica Narodnog muzeja iz Valjeva. Centralno mesto postavke bilo je posvećeno upravo Nadeždi Petrović, tragično preminuloj tokom angažovanja kao dobrovoljne bolničarke.
Aktivnost i učešće na stručnim i naučnim skupovima predstavlja vrstu redovnih oblika usavršavanja zaposlenih u Spomen-zbirci, kao i predstavljanja novih rezultata istraživanja.
Tako je upravnica Spomen-zbirke dr Jasna Jovanov učestvovala na Međunarodnom kongresu vizantijskih studija (u organizaciji Association Internationale des Études Byzantines) održanoj krajem avgusta u Galeriji SANU u Beogradu, u kontekstu odjeka vizantijske kulture u slikarstvu Stevana Aleksića. Istraživanja o Aleksiću publikovana su i u Zborniku radova Srpska umetnost u Pomorišju sa međunarodnog naučnog skupa u Aradu u organizaciji Saveza Srba u Rumuniji. Nova otkrića dr Jasne Jovanov o Nadeždi Petrović kao fotografu u kontekstu razvoja umetničke fotografije početkom 20. veka, publikovana su u uglednom međunarodnom stručnom časopisu Acta historiae artis Slovenica Instituta za istoriju umetnosti France Stele u Ljubljani.
Unapređenje rada stručnog tima kustosa postignuto je na edukativnim seminarima i konferencijama kao što su Digitalizacija foto građe, Znakovni muzej, Metoda vizuelnog grafičko-simboličkog prikazivanja znanja – primena u muzejskoj edukaciji itd.
Edukacija u muzeju
Razvijanje ljubavi prema muzeju kod najmlađe populacije, kao mestu kreativne zabave, nastavljeno je u Spomen-zbirci kroz posebne programe, ali i obavezne segmente rada sa decom u okviru svake izložbe ili projekta. Rezultati dečje radionice Mali detektiv održane tokom 2015. godine predstavljeni su na istoimenoj izložbi početkom 2016, sa posebnom osmomartovskom manifestacijom koja je obradovala i decu i mame, pod nazivom Mami na dar. Ovogodišnji projekat saradnje sa PU „Radosno detinjstvo“ protekao je u znaku radionica sa temom Kako znam i umem – Sava Šumanović, osmišnjenih povodom obeležavanja 120 godina od rođenja umetnika.
Spomen-zbirka Pavla Beljanskog je u oktobru 2016. godine pokrenula projekat Škola i muzej, potpisivanjem protokola o saradnji sa nekoliko novosadskih škola. Tom prilikom istaknut je zajednički cilj – podsticanje komunikacije između škola i muzeja kako bi se kroz kreativne procese obrazovanja učenicima osnovnih i srednjih škola približila institucija muzeja kao čuvara baštine.
Edukativno-kreativni program kojim se i stvaraoci i publika na nov način susreću sa delima iz kolekcije Pavla Beljanskog realizuje se punih 15 godina kroz izložbe ostvarene u saradnji sa Departmanom za likovne umetnosti novosadske Akademije umetnosti. Ove godine, izložba Crtežom na sliku predstavila je studente master studija, čiji radovi prikazani neposredno uz dela na stalnoj postavci Spomen-zbirke, pokazuju nove interpretacije nadahnute ostvarenjima klasika srpskog modernizma.
Muzej kao kulturna scena
Negujući otvorenost muzeja prema publici, Spomen-zbirka Pavla Beljanskog se redovno uključuje u programe različitih kulturnih manifestacija Grada Novog Sada, ali se pokazuje i kao inicijator programa koji na raznovrsne načine obogaćuje kulturnu ponudu grada.
Spomen-zbirka je kao i prethodnih godina, uzela učešća u Mesecu Frankofonije (mart), ovoga puta sa stručnim predavanja o umetnosti pariske škole na delima iz kolekcije Pavla Beljanskog. Jedna od izuzetno posećenih manifestacija je Leto u vrtu galerija, započet u saradnji sa Galerijom Matice srpske 2012. godine. Ovogodišnja samostalna organizacija u posebnom vrtnom prostoru Spomen-zbirke privukla je brojnu publiku atraktivnim putopisnim pričama i koncertnim nastupima, ukazujući na značaj i čuvanje svetske kulturne baštine. Zatim, kao i prethodne godine, Spomen-zbirka je početkom septembra bila domaćin regionalne književne konferencije Book Talk: Publishers/Writers/Readers, u organizaciji Color Press Grupe, uz učešće uglednih profesionalaca iz oblasti izdavaštva, različitih sfera umetnosti i medija. U saradnji sa Dečijim kulturnim centrom „Deci na dar“ u 2016. godini nastavljena je popularizacija aktuelnih izložbi muzeja kod najmlađih, na manifestacijama Novosadsko dečje leto i Novosadske dečje Zimzarije.
Tokom čitave godine, pored tematskih večeri posvećenih određenim umetnicima ili umetničkim fenomenima sa projekcijama filmova i predavanjima kustosa Spomen-zbirke, značajan programski segment činili su koncerti organizovani u saradnji sa novosadskom Akademijom umetnosti, Osnovnom muzičkom školom „Josip Slavenski“ i udruženjem FloriArt – New Music Vision. Posebnu pažnju privukao je koncert svetski priznatog njujorškog pijaniste i kompozitora Aria Vicaksona, čije gostovanje u Novom Sadu je omogućio Američki kutak, programski partner Spomen-zbirke.
Gosti muzeja
Bogata programska aktivnost Spomen-zbirke, dobra medijska pokrivenost i stalno prisustvo na društvenim mrežama privukli su preko 16.000 posetilaca, među kojima je vidan porast broja stranih turista. Takođe, ime Pavla Beljanskog prepoznato je kao uzoran primer u stranoj diplomatiji, o čemu svedoče posete istaknutih zvaničnika, poput ambasadora Velike Britanije Denisa Kifa, Kraljevine Norveške Arne Sanes Bjernstada, zatim američkog ambasadora Kajla Rendolfa Skata i atašea za kulturu Erike Kin, kao i delegacije francuskih diplomata: francuske ambasadorke Kristin Moro, Kristin Tudik (ambasadorke Francuske u Crnoj Gori), Filipa Munijea (ambasadora Francuske u Hrvatskoj), Žan Klod Tribolea (savetnik u Ambasadi Francuske u Nemačkoj), Sebastjena Fagara (savetnika u Ambasadi Francuske u Austriji), Florens Manžan (direktorice u Ministarstvu spoljnih poslova za Evropu) i Gijom Ruson (šefa misije za Balkan).
Kao nezaobilazan deo kulturne ponude grada Novog Sada, Spomen-zbirka je bila i važno mesto za posete učenika i studenata iz drugih zemalja: Slovenije, Republike Srpske, SAD –američkog Indijana Univerziteta (Blumington) i Emporija univerziteta (Kanzas Siti), docenata i studenata Pedagoškog fakulteta iz Vajngartena itd. Stalnu postavku i programe Spomen-zbikre posetili su i Manuel Rodrigez iz Muzeja kraljice Sofije u Madridu, Kristijan fon Bar, profesor Evropskog instituta u Osnabriku, Tomislav Buntak, profesor Akademije umetnosti u Zagrebu, rođaci Petra Lubarde Đina Lazar i Đuro Lubarda, kao i poznate ličnosti iz sveta umetnosti i kulture – Vladimir Arsenijević, Nele Karajlić, Branko Rosić, Uroš Petrović itd.
Drugi o nama
Spomen-zbirci Pavla Beljanskog je 2016. godine po četvrti put dodeljena nagrada Nacionalnog komiteta IKOM-a Srbije. Ovoga puta u kategoriji projekat godine, povodom rezultata na realizaciji izložbi Kolekcija Pavla Beljanskog: biseri moderne i Miroslav Kraljević i sledbenici u saradnji sa Modernom galerijom i Umjetničkim paviljonom iz Zagreba. Vredna pažnja je i ocena medija. Prema izboru redakcije Art magazina za 2015. godinu, Spomen-zbirka je proglašena najboljom galerijom na nacionalnom nivou.
Dodeljena priznanja potvrda su ostvarivanja uspešne misije u prezentovanju i proučavanju izuzetno vredne zaostavštine velikog ljubitelja umetnosti i mecene Pavla Beljanskog.