Osamdesetu godišnjicu izgradnje i useljenja Banske palate, Arhiv Vojvodine obeležiće ove godine, izložbom arhivskih dokumenata "Banska palata – priče iza priče", čije otvaranje je predviđeno za 25. septembar ove godine, na dan kada je 1939. godine osvećena, a potom i useljena, Administrativna zgrada Banovinskog kompleksa, današnja zgrada Vlade AP Vojvodine.
Banovinski kompleks zauzima posebno mesto u istoriji srpske arhitekture i prema najnovijim istraživanjima predstavlja jedan od najznačajnijih arhitektonskih spomenika ar deko stila. Po mišljenju mnogih domaćih i staranih stručnjaka, reč je o jednom od najznačajnijih arhitektonskih objekata koji su izgrađeni na ovim prostorima. Kompleks, poznat i pod imenom Banska palata, čine dve zgrade, današnje zgrade Vlade i Skupštine Autonomne pokrajine Vojvodine.
Banska palata delo je jednog od naših najpoznatijih arhitekata Dragiše Brašovana. Ova jedinsvena arhitektonska vizija u sebi objedinjuje kompleksnu orkestraciju smelih projektantskih odluka na nivou urbanističke logike i reda, uz maštovito osmišljene i besprekorno izvedene detalje spoljašnjosti i unutrašnjosti palate, koji i danas mame uzdahe posmatrača. Maestralno realizivaono delo obezbedilo je Dragiši status i mesto u jednoj od najprestižnijih svetskih asocijicija arhitekture, Kraljevskom institutu britanskih arhitekata. (RIBA)
Arhiv Vojvodine u okviru fonda F. 126 Kraljevska banska uprava Dunavske banovine – Novi Sad čuva i kompletnu dokumentaciju o izgradnji Banske palate u Novom Sadu (25 arhivskih kutija). Na osnovu ove građe Arhiv je 2010. godine priredio izložbu "Izgradnja Banske palate u Novom Sadu", prilikom koje su kroz brojna izložena dokumenta posetioci mogli da sagledaju tok izgradnje Palate, od raspisivanja Konkursa za izradu idejnih skica do useljenja u novosagrađeno zdanje. U fokusu ove izložbe, kako sam naziv kaže, bila je priča o izgradnji Palate podeljena u 10 tematskih celina prema vrstama radova.
Izložba planirana za ovu godinu predstavlja nastavak istraživanja započetog ranijim projektom i pomera fokus posmatranja od izgradnje ka oživljavanju zagonetki koje već decenijama motivišu posvećene istraživače i stručnjake da postavljaju pitanja i hipoteze o teško objašnjivim obrtima koji su pratili nastanak ovog objekta. Zadatak izložbe biće rasvetljavanje pojedinih zagonetki, uz pomoć novih saznanja do kojih se došlo prilikom proučavanja građe i korišćenjem savremenih tehnologija.
Jedan od najintrigantnijih obrta prilikom gradnje Palate bila je odluka da se njena fasada obloži kamenom, umesto do tada planiranom opekom. I danas pažnju budi pitanje kako bi ovo zdanje izgledalo da je fasada izvedena po prvobitnom rešenju, odnosno da je obložena presovanom opekom. U arhivskoj građi koja se čuva u Arhivu Vojvodine pronađeno je niz činjenica koje nam uz upotrebu savremenih tehnologija mogu dati odgovor na ovo pitanje. Kroz foto realistični 3D model nastao metodom digitalne rekonstrukcije na izložbi će biti prikazan izgled Palate prema rešenju iz 1936. godine na kojem će se videti koje je boje fasada zaista trebalo da bude, da li je to bila crvena boja kako vlada rasprostranjeno mišljenje ili je u pitanju neki drugi kolorit, a kroz izloženi materijal posetici će moći da izvrše poređenje i donesu svoj sud o ponuđenim rešenjima. Fasada velelepnog zdanja Banske palate krije i mnoge druge priče, kao na primer onu o projektovanom i nikada postavljenom satu sa znacima zodijaka na kuli Palate, ili onu kako se Banska uprava odlučila da baš bračkim kamenom obloži zgradu.
Deo arhitektonskog projekta Banske palate, Administrativna zgrada, presek kroz glavni ulaz III–IV,
Izložba se bavi i rekonstrukcijom i pojedinih izvedenih vajarskih radova (stilizovani državni grbovi) koji su sklonjeni neposredno posle Drugog svetskog rata. Za njihovo postojanje saznalo se upravo iz arhivske građe, ali i iz malog broja sačuvanih fotografija nastalih u periodu neposredno posle gradnje Banske palate. Izložbena postavka će koristeći pun spektar savremenih tehnologija kroz specijalno osmišljene kreativne i vrlo smele kombinacije voditi posmatrača do jedinstvenog iskustva sagledavanja ovog po mnogo čemu jedinstvenog arhitektonskog objekta.
Planirano je da izložbena postavka bude interaktivna korišćenjem tehnologije augmentisane realnosti. Ova tehnologija će omogućiti da se viđenje pojedinih izložbenih eksponata proširi kompjuterski generisanim tekstom, slikom i/ili zvukom i tako posmatrača učini aktivnim učesnikom u oživljavanju intrigantnih priča koje su pratile nastajanje velelepnog zdanja Banske palate.
Izložba Banska palata – priče iza priče je deo šireg istraživačkog projekta nastalog u stručnom krugu poštovalaca arhitektonskog nasleđa. U proteklih nekoliko godina njihov istraživački rad je obuhvatao teme iz oblasti graditeljskog kulturnog nasleđa: graditeljski opus Dragiše Brašovana (sa fokusom na njegov Novosadski opus), međuratna arhitektura u Srbiji, art deko kao stil, ali i digitalnu rekonstrukciju arhitektonskih objekata, graditeljsko nasleđe kroz inetraktivne izložbe, digitalizaciju arhivske građe i njenu upotrebu u procesima 3D rekonstrukcije arhitektonskih objekata i dr.
Kroz izložbenu postavku će najatraktivniji delovi materijala nastalog istraživačkim radom (koji je u toku) biti uobličeni u formi jedne „priview – Pilot“ izložbe i dorađeni do jednog produkcijskog nivoa koji na dostojan i atraktivan način reprezentije kulturne potencijale našeg grada. Krajnji cilj projekta je povezivanje institucija i pojedinaca u kreativni tim koji će rezultate ovog istraživanja da finalizuje u jednu reprezentativnu formu koja će biti predstavljena 2021. godine.
Izvor i foto: Arhiv Vojvodine