U poslednjih nekoliko decenija, u svetu i kod nas, povećan je interes za korišćenjem biljaka ili delova bioloških sistema u praćenju nivoa zagađenosti životne sredine, tzv. biomonitoring. Biomonitoring svakako predstavlja alternativnu i jednostavnu metodu u poređenju sa standardnim merenjima pomoću instrumenata.
Biomonitori predstavljaju organizme, delove organizama ili zajednicu organizama koji izloženi različitim vrstama zagađenja daju informacije o kvalitetu i stanju životne sredine.
Dobijene informacije mogu imati značajan doprinos u održivom razvoju i razvoju strategija za sprečavanje ili smanjenje štetnih uticaja na okolinu.
Mnoge biljne vrste pokazuju osetljivost na različite zagađujuće supstance. Prema brojnim dosadašnjim istraživanjima mahovine su se pokazale kao veoma dobri biomonitori zagađenosti vazduha.
Do danas je, prema navođenju različitih autora, na Zemlji zabeleženo između 22.000 i 27.000 različitih vrsta, a Srbija se izdvaja kao jedno od najbogatijih područja u Evropi, sa aspekta raznovrsnosti mahovina.
Upravo zahvaljujući ovim morfološko-fiziološkim osobinama, mahovine predstavljaju dobre biomonitore zagađujućih supstanci, prvenstveno teških metala, prisutnih u okolnom vazduhu.
Teški metali, kao zagađujuće supstance u životnoj i radnoj sredini su ozbiljan zdravstveni i ekološki problem zato što su toksični, nisu biorazgradivi i mogu veoma dugo da se zadržavaju u životnoj sredini.
Aktivni biomonitoring predstavlja izmeštanje mahovina iz njihovog prirodnog staništa i izlagnje na lokacijama sa kojih one odsustvuju – gradske sredine, industrijske zone i druge zagađene sredine, s ciljem praćenja kvaliteta vazduha.
Laboratorija za fiziku iz okoline Beograda uspešno je realizovala nekoliko projekata koji se zasnivaju na korišćenju metode aktivnog biomonitoringa kvaliteta vazduha pomoću mahovina.
U 2012. godini je realizovan projekat „Aktivni biomonitoring elemenata u tragovima u vazduhu ulica kanjonskog tipa Beograda i Moskve korišćenjem mahovine Sphagnum girgensohnii Russow“. Projekat je sproveden u centralnom delu Beograda i Moskve s ciljem testiranja vertikalne i horizontalne distribucije elemenata u vazduhu karakterističnih urbanih ambijenata – ulica kanjonskog tipa, kao i gradskom tunelu. Rezultati su potvrdili mogućnost korišćenja mahovina za monitoring promene koncentracija elemenata u vazduhu na malim rastojanjima.
Tokom 2013. godine realizovan je projekat “Aktivni biomonitoring metala i drugih elemenata u vazduhu Beograda korišćenjem vrećica s mahovinama (moss bag technique)” koji je podržan od strane Sekreterijata za zaštitu životne sredine grada Beograda. Ovaj projekat je pokrenut radi dobijanja informacija o stanju kvaliteta vazduha na širem području Beograda.
Koncentracije metala i drugih elemenata su određene na 157 mernih mesta. Nakon izlaganja atmosferskoj depoziciji sadržaj 17 teških metala je određivan u uzorcima mahovina. Na osnovu dobijenih podataka, ova metoda se može preporučiti za preliminarna ispitivanja o kvalitetu vazduha na širem području, kao i za optimizaciju broja i pozicije instrumentalnih monitoring stanica.
U junu 2014. godine otpočela je realizacija projekta “Biomonitoring teških metala u vazduhu duž glavih saobraćajnica grada Beograda” koji je podržan od strane kompanije NIS i grada Beograda. Uzorci mahovina su postavljeni na 46 lokacija. Trenutno se obavljaju hemijske analize a rezultati istraživanja biće objavljeni na sajtu www.envpl.ipb.ac.rs krajem 2014. godine kada će rezultati istraživanja biti prezentovani stručnoj i zainteresovanoj javnosti.
Izvor:Ekologija.rs