HADŽIJO, O TEBI KNJIGE IMA DA PIŠU, ŠTO SI PRVO ZVONO U TURSKU POSTAVIO: Da li je Hadži Trifun zaista mogao da postavi zvono na vranjansku crkvu?

Veliki deo druge epizode serije "Nečista krv", koju pratimo vikendom od 20 časova na Prvom programu RTS-a, posvećen je dopremanju crkvenog zvona iz Austrije u Vranje, po želji uglednog Srbina iz tog kraja, Hadži Trifuna.

Na polovini XIX veka, u vreme kada počinje saga o Hadži Trifunu i njegovim potomcima, čitave generacije Srba, živeći u ropstvu, nikada nisu čule zvuk crkvenog zvona. Taj simbol hrišćanstva bio je strogo zabranjen pod turskom vlašću.

Iako je radnja serije smeštena u vreme slabljenja Otomanske imperije, ostaje otvoreno pitanje da li je to zaista mogao biti trenutak u kome bi jedan Srbin, koliko god uticajan i bogat bio, dobio toliku slobodu da postavi zvono na pravoslavnu crkvu...

- Mi smo tu priču, ako smem tako da kažem, "falsifikovali" iz dramaturških razloga - priča reditelj Milutin Petrović.

- Bila je to velika stvar, postaviti zvono na crkvu u Osmanskom carstvu 1850. godine i Hadži Trifun tada nije mogao to da uradi u Vranju - objašnjava on.

- Istorija beleži da je prvo zvono u Srbiji postavljeno na Sabornoj crkvi u Beogradu 1838. godine. Ceo Beograd se skupio da ga čuje, a Turci su bili toliko zastrašeni ovim događajem da su pucali u vazduh iz svih oružja sa Kalemegdanske tvrđave ne bi li zaglušili taj zvuk. Do tada, Srbi već generacijama nisu čuli zvuk zvona. Čuli su ga samo Beograđani kada bi vetar iz pravca Zemuna doneo tihi zvuk rimokatoličkih zvona - priča Petrović i podseća da je u radnoj verziji film "Nečista krv - greh predaka" nosio naziv "Hadžijino zvono".

Radi postizanja dramaturških efekata, kako bi gledaocima dočarali uticaj i moć koju je Hadži Trifun imao u sredini u kojoj je živeo, reditelj i scenaristkinja Milena Marković, zadužena za adaptaciju originalnog scenarija Voje Nanovića, zaslugu za donošenje prvog crkvenog zvona u Srbiju pripisali su Hadži Trifunu - iako ni za ni protiv ovakve "tvrdnje" ne postoje pisani dokazi.

Zanimljivo je da scene u kojima Hadži Trifun u pratnji uglednih vranjanskih Srba poklanja zvono manastiru, nisu snimljene u Vranju, niti u scenografiji specijalno podignutoj za potrebe serije. Glavni "glumac" u ovim upečatljivim scenama je manastir Poganovo, koji se nalazi u opštini Dimitrovgrad, u veličanstvenom kanjonu reke Jerme. Manastir je podignut u XIV veku, kao zadužbina srpskog plemića Konstantina Dejanovića Dragaša (sestrića cara Dušana) i njegove supruge Jelene, a posvećen je Svetom Jovanu Bogoslovu.

Razlog zbog koga je ekipa serije "Nečista krv" odabrala upravo Poganovo, je što je ovaj manastir gotovo u potpunosti zadržao svoj autentični izgled. Naime, do 1927. godine nije bilo prohodnih puteva do njega kroz kanjon Jerme. Zahvaljujući tome, za razliku od većine srpskih svetinja, manastir Poganovo nikada nije pustošen.

Izvor: RTS
Foto: RTS/Promo