Kairo: Tajne „Pobedničkog grada“

Sagrađen na obalama Nila, u severnom delu Egipta, Kairo je grad burne istorije čiju veličinu i drevnost i danas upečatljivo reprezentuje, bez obzira na moderan duh i sveprožimajuće dodire različitih kultura. Hod po lavirintima grada koji objedinjuje drevno i moderno, istorijsko i savremeno, olakšavaju brojne džamije koje su nekada služile kao orijentiri, a većina današnjih posetilaca odlučuje se da panoramu Kaira doživi baš sa vode, vožnjom po „reci života“ koja razdvaja istočni i zapadni deo grada.

Najstariji deo grada je upravo na istočnoj strani reke. Njegov izgled svedoči o vremenu pre modernizacije. Ispunjen je uskim prolazima i stazama, i, kao takav, čuva sećanje na minule epohe i vekove tokom kojih je rastao i širio se. Njegova lepota je u njegovoj autentičnosti, u odsustvu bilo kakvog plana prilikom njegovog stvaranja što je i danas vidljivo. Modernu imaginaciju, zaljubljenu u prošlo i egzotično, ovaj deo Kaira, posebno privlači.

Najstariji deo grada, poznat i po imenu „stari Kairo“, čuva sećanje na period između napuštanja paganizma i faraonskih kultova i prodora islama. Tada je Egipat bio najvećim delom hrišćanska zemlja, a glavni grad je bila Aleksandrija. Jedina građevina koja je postojala na ovom prostoru, koji ubrzo postaje jezgro budućeg megalopolisa, bila je Rimska tvrđava. Kada je arapski vojskovođa Amr ibn-ul As, 640.godine pokorio Egipat, u blizini ovog utvrđenja počeće da gradi prestonicu. Tada su udareni temelji el Kahire – Pobedničkog grada. Istočni deo prestonice značajan je i zbog koptskih četvrti, kao i velelepnih crkava koje su gradili egipatski hrišćani.

Istok je čista suprotnost modernom izgledu zapadne strane ove metropole, jednom urbanom mozaiku koji čine široki bulevari, otvoreni prostori, građevine moderne arhitetkture i parkovi.

Istorijski podaci navode da je zapadni deo građen po uzoru na Pariz za vreme vladavine Ismaila Veličanstvenog. Ovaj vladar, koji se školovao u Francuskoj, započeo je temeljnu transformaciju grada u kojem se čitavih pet vekova ništa nije menjalo. Zahvaljujući njegovim poduhvatima, današnje gradsko jezgro je dobilo novi izgled, a dominantne stilske karakteristike su upravo reminiscencije na evropsku arhitekturu 19.veka. Centralnu tačku čini trg Oslobođenja na kojem se nalazi i Egipatski muzej sa svojom impozantnom riznicom neprocenjivih eksponata koje uvode u svet faraonskih dinastija, u vekovnu tajnu Tutankamona, u same početke umetnosti. Paleta kralja Nermera, koja datira iz 3100. godine pre nove ere je po mnogo čemu najstarije umetničko delo koje poznajemo. Ona je najstarija sačuvana slika jedne istorijske ličnosti identifikovane po imenu, a stil palete već sadrži sve bitne karakteristike egipatske umetnosti kasnijih perioda.

Kada je o zapadnom delu grada reč, pogled će svakog posetioca neminovno vući ka Zamleku, koji je poznat kao svojevrsni „kairski Menhetn“, sedištu ambasada, međunarodnih kompanija kao i nove Opere čije kupole predstavljaju važan i upečatljiv motiv panorame grada. Kairo je mostovima povezan sa ostrvima Gezira i Roda, na kojima se nalaze brojne zgrade vlade, a mostom se takođe stiže i do Gize, predgrađa na čijem platou se nalaze Mikerinova, Kefrenova i Keopsova piramida. Ovi spoemnici, koje svake godine obiđe desetine hiljada turista u potrazi za ličnim doživljajem „čuda“ i vanserijskog poduhvata jedne drevne civilizacije, bili su deo prostrane grobljanske četvrti sa hramovima i drugim zgradama. Plato je zapravo služio kao pozornica verskih svečanosti, kako navode istoričari umetnosti, za vreme faraonovog života, a i posle njega. Moderna imaginacija, o čijoj je zaljubljenosti u ovaj deo sveta već bilo reči, sklona je da piramide doživi kao usamljene građevine usred pustinje, ali činjenica je da su one bile deo šireg kompleksa. Razvoj piramida dostigao je vrhunac za vreme četvrte dinastije, a sve tri piramide (Keopsova je jedino svetsko čudo starog sveta koje je sačuvano do naših dana) imale su oblogu od obrađenog kamena čiji se ostaci danas mogu primetiti samo na vrhu središnje, Kefrenove piramide. Poduhvati ovakvih, kolosalnih razmera označavaju vrhunsku tačku faraonske moći. Sfinga, isklesana u steni, visine skoro 20 metara, upečatljivo je otelovljenje božanskog carstva. Veličanstvenost ovih spomenika uliva strahopoštovanje. Duh Orijenta vlada kairskom Citadelom, koja je sedam vekova bila dom islamskih vladara Egipta.

Locirana je na steni koja se uzdiže nad inače potpuno ravnim gradom. Ova tvrđava je, pored Tornja na Geziri, jedini vidikovac sa kojeg je moguće sagledati drevni grad. Muzej kočija, palata el-Gavhara, Muzej policije su druge građevine koje, pored verskih spomenika, „nastanjuju“ bedeme Citadele. Orijentalno je ovde prisutno u prepoznatljivoj ornamentici i arhitekturi. U samom podnožju Citadele nalazi se džamija sultana Hasana koja datira iz 14.veka. Smatra se remek delom sakralne islamske arhitekture, a priča o rušenju jednog njenog minareta tokom izgradnje potvrđuje činjenicu da gotovo svaku od preko hiljadu džamija u Kiaru prati neka intrigantna priča. I islamski deo Kaira ima svoje jezgro, kao i koptski i evropski. Deo grada poznat po imenu Fustat, osim što reprezentuje svojevrsni lavirint ispunjem objektima sakralne i profane islamske arhitekture, slavu je stekao i po svom bazaru, živoj pozornici sveta na kojoj se sreću ljudi svih rasa i profila. Ne kaže se uzalud da je to jedna stalno budna i živa pozornica na kojoj se odigravaju scene iz svakodnevnog života. Pozornica ispunjena bučnom atmosferom na kojoj, kako je primetio jedan pronicljivi putopisac, Kairo živi izvan vremena, kao i pre nekoliko stotina godina u sopstvenoj mentalnoj zoni i dodiru različitih kultura.