Pola milijarde tona lignita – uspeh više rudarskih generacija

Prva mehanizacija na Polju „D“

Krajem septembra površinski kop Polje „D“ ostvario je izuzetan proizvodni rezultat – pola milijarde tona proizvedenog lignita. Na ovom kopu od početka površinske eksploatacije uglja 1966. godine do kraja septembra 2014. godine iskopano je 500.575.369 tona „crnog zlata”, zvanični su podaci Službe proizvodnje RB „Kolubara”. Ovo je posebno zanimljivo kada se ima u vidu činjenica da je krajem prošle godine u kolubarskom basenu iskopana milijardita tona uglja.

Polje „D“ je dakle ostvarilo polovinu proizvodnje uglja najvećeg ugljenog giganta Srbije.
Da bismo slikovitije objasnili značaj ovog rudarskog uspeha, jezik brojki je neminovan.

Računajući da se vagonima železničkog transporta put TENT-a godišnje preveze oko 25 miliona tona kolubarskog lignita, dolazimo do proste računice da bi se samo ugljem sa Polja „D“ struja proizvodila oko 20 godina. Nije uzalud u proteklim decenijama najveći ponos „Kolubare”, a naročito zaposlenih na ovom kopu bio upravo podatak da je svaki četvrti-peti kilovat-sat proizveden od lignita sa Polja „D“.

Sve je počelo davnog 13. aprila 1961. godine kada je u devet sati i 37 minuta buldožerom D7-12 okićenim jorgovanom zakopana prva brazda na goloj ledini. Ta ledina će nekoliko godina kasnije postati najveći površinski kop u tadašnjoj Jugoslaviji. Te godine je uz svesrdno zalaganje 229 radnika iskopano 109.300 kubika otkrivke. Eksploatacija uglja počinje u aprilu 1966. godine, kada je proizvedeno 174.153 tone uglja i otkopano 2,4 miliona kubika otkrivke.
U prvoj godini rada ugljenog sistema bila su već zaposlena 473 radnika. Tri godine kasnije proizvodnja dostiže 1.496.959 tona lignita, dok rezultati na jalovini premašuju 10 miliona kubika.

Kraj šezdesetih prošlog veka obeležila je velika kriza u proizvodnji električne energije i uglja, kao i loša kadrovska struktura u kombinatu „Kolubara”. Nedostajali su rudari i inženjeri, a veći broj zaposlenih nije imao položene stručne ispite. Mnogi kvalifikovani i visokokvalifikovani radnici napustili su firmu i otišli u inostranstvo. Međutim, na Polju „D“ se nije posustajalo, već je odlučeno da se sopstvenim sredstvima finansira dalji razvoj. Zahvaljujući velikim naporima kolektiva, uz minimalnu pomoć države, 1971. godine dostiže se proizvodnja od četiri miliona tona uglja i oko 13 miliona kubika otkrivke. Iz godine u godinu proizvodni rezultati rastu na pet, sedam, da bi 1979. godine bilo ostvareno deset miliona tona uglja godišnje. Upravo zato sedamdesetih dolazi do značajnog razvoja društvenog i ličnog standarda zaposlenih.

Mnogi radnici koji su napustili „Kolubaru” u vreme krize vraćaju se i ponovo rade na površinskim kopovima, gde su zarađivali veće plate nego dok su bili na privremenom radu u inostranstvu.
Polje „D“ je bilo najveći površinski kop u bivšoj SFRJ. Na njegovom otvaranju i izgradnji ujedinjeni su stručnost i znanje najboljih iz oblasti geologije, rudarstva i energetike, kao i drugih profesija. Korišćeni su i potencijali brojnih naučno-istraživačkih institucija i fakulteta. Kako su stručnjaci često naglašavali, Polje „D“ je bilo kruna višegodišnjeg rada, znanja i iskustva u oblasti razvoja površinske eksploatacije u Srbiji.

Motiv sa Polja „D“
Zahvaljujući otvaranju ovog kopa došlo je do velikog priliva kadrova u „Kolubaru” iz čitave zemlje, ali i do velikog razvoja rudarstva u Srbiji.
U zavisnosti od potrebe za većom proizvodnjom struje u Srbiji, Polje „D“ se razvijalo etapno u više faza, konstantno povećavajući kapacitet. Tako se otkopane količine lignita sa deset penju na 12, na 15 i 16 miliona tona godišnje. U Rudarskom basenu „Kolubara” ovaj kop je godinama davao više od polovine godišnje proizvodnje uglja. Najveća proizvodnja uglja od blizu 16 miliona tona postignuta je 1990. godine. Da bi se ilustrovala proizvodna moć kopa, često je isticano da Polje „D“ obezbeđuje ugalj za Termoelektrane „Nikola Tesla”, iz koga se proizvodi struja ravna dvogodišnjoj proizvodnji HE „Đerdap”.

D. Vesković