ARHEOLOGIJA 2021 - Lokaliteti severnog Banata

Kompanija Color Media Communications u saradnji sa Ministarstvom kulture i informisanja Republike Srbije organizovala je onlajn konferenciju "Arheologija 2021" gde su relevantni sagovornici, predstavnici odgovornih institucija, predstavili stanje u ovoj oblasti i šta je potrebno da napravimo kao sledeći važan korak kako bi naša bogata istorija bila prezentovana i sačuvana i za naredne generacije.

Jedan od učesnika konferencije Dr Miroslav Marić, naučni saradnik Balkanološkog instituta SANU govorio je o novim istraživanjima u severnom Banatu: Iđoš - Gradište, Mokrin - Lalina humka i Rabe - Anka Siget.

Lokalitet Gradište u Iđošu se nalazi oko 7 km zapadno od Kikinde, na obodu atara sela Iđoš. Poznato je pod nekoliko imena, od kojih je jedno i Slovenski grad. Nastanjen je, sa prekidima, od perioda srednjeg neolita do ranog srednjeg veka.

U najstarijem horizontu naseljavanja konstatovano je postojanje nalaza srednjeneolitske starčevačke/kereš kulture. Sledeću fazu života čini horizont stanovanja rane vinčanske kulture. Treću, najmlađu fazu čine ostaci naselja sa materijalom kasnog neolita, tj. vinčanske i potiske kulture.

Nešto veće je kasnije naselje sa ostacima dva koncentrična zemljana bedema, koje se na osnovu nalaza može vezati u period poznog bronzanog doba i početka gvozdenog.

Iskopavanja ovog lokaliteta vršena su u više navrata. Prve radove u Iđošu vršio je Julius Nađ, 1913. godine, zatim 1947. godine Luka Nadlački i Miodrag Grbić. Luka Nedlački je iskopavao u manjem obimu 1954. godine, dok je tokom 1972. izvršeno manje zaštitno iskopavanje lokaliteta.

Nakon višedecenijske pauze 2014. godine započela je realizacija „Projekta sistematskih arheoloških istraživanja lokaliteta Gradište u Iđošu“. Projekat se realizuje u saradnji Zavoda, Narodnog muzeja Kikinda, Balkanološkog instituta SANU i Univerzitetskog koledža Dablin. U periodu 2015-2019. godine odvijala se i međunarodna škola arheologije sa studentima sa Univerziteta u Kardifu i Univerzitetskog koledža Dablin.

Projekat „Savremeni bioarheološki pristup istraživanju bronzanog doba u Srbiji: nekropola u Mokrinu 50 godina kasnije“ istražuje već poznati lokalitet – nekropolu Lalina humka u Mokrinu koja je proteklih 60 godina atraktivna za istraživače na terenu, ali proteklih pedeset godina i istraživače na materijalu sa ove nekropole koji se čuva u kikindskom muzeju. Partneri u projektu su Narodni muzej Kikinda, Institut BioSens iz Novog Sada i Laboratorija za bioarheologiju, Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu.

Ono što je planirano ovim istraživačkim projektom na terenu 50 godina nakon poslednjih iskopavanja je prikupljanje informacija na sveobihvatniji način koji ranijim istraživačima nije bio dostupan.

Ceo projekat osmišljen je sa sledećim ciljevima:
- Datovanje novih uzoraka sa nekropole Mokrin – Lalina Humka sa C14 analizom
- Digitalizacija arhivske dokumentacije sa prethodnih istraživanja nekropole u Mokrinu.
- Digitalizacija novih terenskih istraživanja u GIS platformi
- Rekonstrukcija pozicije starih sondažnih iskopavanja nekropole
- Otkrivanje novih grobova, iskopavanje korišćenjem savremenih protokola za iskopavanje ljudskih ostataka sa potpuno sterilnim kontaktima sa ostacima i na taj način zadržavanjem maksimalnog potencijala za najsavremenije analize bioarheološkog materijala, odnosno fizičko-hemijske analize, kako antropološkog materijala tako i pratećih uzoraka sedimenta, ispune, priloga.

U dosadašnjim istraživanjima obavljena su snimanja bespilotnom letelicom.

Iskopavanjima su pronađena još dva groba (grob 2 i grob 3) koje su sadržavale mladu žensku i stariju žensku osobu sa prilozima metalnih ukrasnih nalaza, obrađenih životinjskih kostiju i školjki, kao i keramičih posuda. Oba groba su očuvana u celosti i bez intruzija;

Geoarheološko bušenje je pokazalo prisustvo skeletnih ostataka na istočnoj strani nekropole, pokazujući da je širina nekropole po toj osi na istok još uvek nedovoljno poznata.

Rezultati geofizičke prospekcije radarskom metodom su pokazali postojanje nekoliko celina identifikovanih kao ukopi na dubinama od 0.5 – 1.5 metara od površine.

Lokalitet Anka Siget se nalazi jugozapadno od sela Rabe, blizu savremenih granica sa Mađarskom i Rumunijom. Naselje je imalo dugu, istoriju istraživanja i o njemu su u literaturi naširoko raspravljali naučnici kako praistorijskog tako i istorijskog perioda. Nažalost, prethodna iskopavanja su bila malog obima, nesistematska i slabo publikovana. Bez obzira na to, oni pružaju važne osnovne informacije o lokalitetu, uključujući osnovnu tipologiju/hronologiju keramike, dubinu sloja i približnu veličinu naselja iz bronzanog doba.

Moriška grupa (rano-srednje bronzano doba) poznata je u srpskom Banatu po svojim izuzetnim nekropolama, među kojima je najveća Mokrin. Međutim, manje se zna o naseljima u ovom regionu.

Novo istraživanje u Rabeu na lokalitetu Anka Siget, ima za cilj da bolje razume moriške zajednice u severoistočnoj Srbiji i njihovu ulogu u širim sistemima naseljavanja Banata. Kombinacijom površinske prospekcije, geofizičkog istraživanja i iskopavanja, ovaj projekat ispituje istoriju razvoja i organizaciju naselja u Anki Siget. Preliminarna istraživanja u periodu 2017-2018 dala su pozitivne rezultate, bolje definisanje granice lokaliteta, dubinu i prirodu kulturnih naslaga i prostornu strukturu naselja iz bronzanog doba. Koristeći geomagnetna snimanja, dobijena je slika ovog moriškog naselja, koja otkriva rovove, različite stambene sektore i moguća područja radionica.

Projekat istraživanja ovog lokaliteta se realizuje kroz saradnju Narodnog muzeja Kikinda, Univerziteta u Viskonsinu, Univerziteta u Mičigenu, Međuopštinskog Zavoda za zaštitu spomenika kulture Subotica i Balkanološkog instituta SANU.

Konferenciju Arheologija 2021 možete pogledati na linku: https://youtu.be/vKOTQbZBh1Y

Program konferencije možete pogledati na linku: http://communications.rs/arheologija2021/